Als je te maken krijgt met het verlies van een dierbare, lijkt het of je leven in één klap stilstaat. Iedereen gaat er op een eigen manier mee om, maar de pijn en rouw zijn vaak intens, of de relatie nu liefdevol of complex was.

Daarnaast ben je in je unieke verwerkingsproces niet alleen bezig met je gemis, maar ook met de invulling van je nieuwe leven zonder hem of haar.

In dit coachtraject mag je de tijd nemen om stil te staan bij wat je dierbare voor je heeft betekent, waar je nu staat en wat je nodig hebt om door te gaan.

Je mag ruimte maken voor alle mooie herinneringen en de liefde die jullie bindt en alle verlangens, verdriet en gehechtheid loslaten, waarna je ‘lichter’ naar huis mag gaan.

Deze prachtige resultaten, collages (onderdeel van een creatieve variant van dit traject), mocht ik met jullie delen van de deelnemers van de workshop ‘Van rouwen naar koesteren’. 

‘Het gaf me een moment van stil mogen staan bij mijn verdriet en verlies’

‘Het in contact komen, tijdens de meditatie en visualisatie, met mijn dierbare was intens en bijzonder’

‘Ik zie nu dat ik mijn boosheid mag accepteren. Het mag er zijn’

‘Stilstaan bij gemis, hoeft niet altijd pijn te doen’

‘Het breken van banden van pijn en angst, waren een eye-opener voor mij’

Als midden twintiger, verloor ik mijn toenmalige man door ziekte. Ik heb in die tijd intens ervaren wat echt ‘loslaten’ en accepteren betekent. Maar ook wat ‘de weg kwijt zijn’ betekent en jezelf terug vinden. Ik heb een oceaan aan verdriet ervaren, en gaf er vooral in de avonden ruimte aan. Zonder de afleiding van de dag vloog het me soms aan en ging ik er te vaak alleen doorheen. Om anderen niet te belasten, maar ook omdat ik niet goed wist hoe ik dit moest delen. Toch voelde het fijn om met iemand over mijn man te praten, omdat ik in dat moment, net als in mijn verdriet trouwens, even weer iets dichter bij hem kon zijn.  

Degene die je voor het verlies was, ben je daarna niet meer. 

Degene die je bent verloren draag je altijd met je mee.

Het is geen kwestie van achter je laten, maar met je meenemen. De ervaring, de verbinding die je samen had. Het heeft je gevormd tot wie je nu bent. Dat mag en kun je (leren) koesteren. ‘Verlies’, in welke vorm dan ook, brengt een innerlijke verandering met zich mee.

Ik leerde weer op mezelf vertrouwen en kwam langzaamaan weer in beweging. Ik ontdekte ook dat gevoelens als verdriet en teleurstelling er mogen zijn. Dat controle niet bestaat. Wel dat je de keuze hebt, met hoe je omgaat met de dingen die op je pad komen. Dat je daardoor weer de regie kunt pakken en ‘altijd’ weer opnieuw kunt beginnen. In dit proces besefte ik ook dat ik te weinig rekening heb gehouden met mijn eigen behoeften en te weinig hulp heb gevraagd. Dat probeer ik nu anders te doen.

Ik ben dankbaar voor mijn huidige liefdevolle leven met mijn man en zoons. 

‘Kijk nou Margreet’, zei mijn vader tijdens een boswandeling.

‘Dat is toch wonderlijk, uit het oude groeit iets nieuws’, en wees naar een boomstronk waar een takje uit groeide. Hij stond er even bij stil, maakte een foto en we gingen weer verder.
Dit zei hij mij, vele jaren geleden, lang voordat hij stierf. Zijn sterfdag bleek later nota bene op precies dezelfde datum (25 juni) te zijn als die van mijn toenmalige man. Die een aantal jaren voor hem zou sterven.

Over wonderlijk gesproken, maar ook heel verdrietig. Want ik moest, vrij kort na elkaar, twee bijzondere en belangrijke mannen in mijn leven missen. Mijn man overleed door kanker. Mijn vader plotseling en aan zijn hart. Wat dit gemis met je doet, is eigenlijk niet goed te beschrijven. Maar het was ‘rauw’, het sneed me in één keer af van de ander en het was mijn realiteit. Hier kun je je niet op voorbereiden. Na de laatste adem van mijn man, kon ik alleen maar roepen ‘Hij is weg, hij is weg’.

Voor mijn mans overlijden grapten we samen nog wel eens, ‘Kom je nog wel langs als je overleden bent?’ Maar ik voelde me, nadat hij weg was, vooral heel erg alleen. Ik vluchtte, door veel uit huis te zijn. Maar in de avond kwamen de tranen. Er kwamen herinneringen naar boven die in het begin vooral het gemis vergrootte. Ik verlangde zo hevig weer terug naar ons samenzijn, was intens verdrietig en voelde boosheid. Ik ‘was de weg kwijt’, zoals ik toen schreef in mijn dagboek.

Met de tijd zakten de emoties. Ik had ze steeds minder nodig om het gemis een plek te kunnen geven. Langzaam verdwenen de sluiers van boosheid en vooral van verdriet, waardoor er steeds meer ruimte kwam voor een glimlach. Soms met een traan. Maar steeds minder van verdriet, verlangen en frustratie naar iets wat ‘was’ en steeds meer een traan van blijdschap om iets wat ik met hen had gedeeld. Mijn gedachte ‘Zij zijn dood’, veranderde in de gedachte 'Zij hebben geleefd'. Er ontstond weer ruimte voor liefde. Ze zitten in mijn hart en ik draag ze met me mee. Verder gaan betekent namelijk niet vergeten!

Pas toen ik, net als mijn vader bij de het takje, echt stil ging staan. Kon ik de tijd nemen om te zien en te voelen wat ze voor mij betekenden. Er ontstond ook een soort wennen aan mijn nieuwe leven en ik vond een nieuwe weg. Nu kan ik ‘in gedachten’ en ‘in mijn hart’ altijd even bij hen zijn.
…..en weer verder gaan.

'Dierbare herinneringen zijn als fonkelende stenen'

In je leven ontmoet je mensen, verbind je je met anderen en neem je ook weer afscheid van dierbaren. Wanneer je afscheid van een ander moet nemen wanneer je daar niet voor kiest, door een scheiding of overlijden, kan dit je zwaar vallen.

Het pad wat voor je ligt is donker en je zoekt naar lichtpuntjes. Alles is anders. Het kost je allemaal zoveel energie. Dat nieuwe pad. Zonder die ander.

Je merkt dat je veel terugdenkt aan alle mooie herinneringen. Misschien ben je in het heden op zoek naar wat je nu moet missen. Maar alles valt tegen en niets en niemand voldoet aan je verwachtingen. Voldoet aan wat je mist.

Toen ik na het overlijden van mijn toenmalige man, mijn huidige partner leerde kennen, zei hij: ‘Maak ik een eerlijke kans? Zet je hem niet op een voetstuk?’ Zijn vraag was terecht. Want wat als ik hem steeds zou vergelijken of zou willen dat hij die ander was?

Wanneer je op zoek bent naar het opnieuw willen laten gebeuren van het verleden, is dat een onmogelijke opgave. Het wordt namelijk één grote teleurstelling. Zeker wanneer je verwacht dat een ander dat verlangen voor je op gaat vullen. Gun jezelf allereerst de tijd om deze waardevolle en dierbare herinneringen terug te halen en te doorvoelen. Wordt je bewust van wat diegene voor jou betekende en waarin diegene een voorbeeld voor jou was. Gun jezelf een ‘tussentijd’. Een tijd om te rouwen. Sta stil!

Zie jouw mooie herinneringen aan je dierbare eens als prachtige stenen. Stenen die je meedraagt op je pad in je broekzak. De stenen fonkelen wanneer je ze er even bij pakt. Ze mogen je hart weer even verwarmen.

De stenen, van deze fijne herinneringen, maken deel uit van je tocht, maar zijn geen doel op zich.

Je gaat zelfs langzaamaan beseffen dat er op je pad nieuwe en andere stenen zijn. Je laat ze niet meer ongemerkt links liggen. Stenen die bestaan uit nog meer laagjes en die nog feller schitteren. Je ziet ze nu ‘juíst’ omdat je die andere, eerdere stenen al hebt mogen vinden en waarderen.

Je mag ze altijd bij je dragen. Ze hebben je gevormd tot wie jij vandaag de dag bent. Je mag stoppen met zoeken naar wat was. Als je dat ‘loslaat’, laat je niet je dierbare los. Maar laat je diegene deel uitmaken van je heden en toekomst...op je nieuwe pad. Met je waardevolle herinneringen, als stenen, in je broekzak!

Vervolg je pad. Sta open voor al het moois dat je nog te wachten staat. Vertrouw en neem de ander in je hart mee!

‘Sluiers van rouw’ noem ik ze.

Sluiers van waar achter je, in een periode van rouw, je leven beleefd. Ze lijken je leven te dempen. Te verdoven. Ze hebben voor iedereen, die een dierbare moet missen, een andere kleur. Een andere nuance. Een andere intensiteit. Iedereen kent de sluiers van verdriet en missen bij rouw. Maar vaak hangen er ook nog andere sluiers om ons heen. Die van boosheid of schaamte of schuldgevoel. Of alle drie.

…Boosheid omdat ‘de ander je verlaten heeft’. Boosheid omdat ‘je familie en vrienden hun gewone leven weer oppakken en de wereld doordraait alsof er niets aan de hand is’. Boosheid ‘om de artsen die hun werk niet goed hebben gedaan’. Boosheid omdat ‘vrienden weg blijven of je niet begrijpen’. Boosheid omdat ‘je niet wilt of kunt accepteren wat er is gebeurt’.

Boosheid, die het janken van binnen overschreeuwt!

…Schaamte omdat ‘jij nog steeds verdrietig bent en niet door kan gaan’. Schaamte ‘omdat je je leven weer wilt oppakken’. Schaamte omdat ‘je blij bent dat de zware tijd van zorg en spanning voorbij is’. Schaamte omdat ‘je blij bent dat de ander weg is, want zo lief en aardig was de ander (niet meer) voor je’. Schaamte omdat ‘je weer hebt gelachen’. Schaamte omdat ‘je nog niet hebt gelachen’.

Schaamte, waardoor je het niet op je eigen manier durft te doen!

…Schuldgevoel omdat je denkt ‘had in maar….dan had de ander vast nog geleefd.’ Schuldgevoel omdat ‘je de dingen anders had willen doen of zeggen’. Schuldgevoelens door ‘Spijt’. Schuldgevoel omdat ‘je jaloers bent op de buren die met de feestdagen wél samen waren.

Schuldgevoel, die het vergeven van jezelf, de ander of de situatie onmogelijk maakt!

Vaak wisselen deze emoties zich in een rap tempo af of blijf je hangen in één van deze ‘sluiers’. Niets is zo persoonlijk als rouw.

Besef dat al je tranen je ‘helpen’ je geleden verlies te doorvoelen. Het verdriet zorgt ervoor dat je niet ‘stil staat’. Ook al voelt dat soms wel zo. Verdriet zorgt dat alles blijft stromen en in beweging komt. Intern zakt de informatie, neem je een nieuwe plek in, kunnen verhoudingen en verbanden veranderen en verrijkt het je ziel. Of je nu wilt of niet. Het is de natuurlijke gang van de dingen.

Je boosheid geeft je kracht en strijdlust. Hoop. Maar onder je boosheid zit pijn. Deze wil je aandacht. Zolang je je focus, je boosheid, naar buiten richt, zal de pijn moeten wachten….totdat je er klaar voor bent om dit aan te gaan. Tegelijkertijd is dit dus ook een natuurlijke vorm van zelfbescherming om zelf te kunnen bepalen in welke tempo het verdriet wordt toegelaten.

Het is normaal dat je na je verlies ‘de weg kwijt bent’, zoals ik dat zelf toentertijd noemde. ‘Je weg’, is er nog steeds. Maar het voelt alsof deze onzichtbaar is geworden. Want je oude vertrouwde pad, zoals deze was, is er niet meer. Net zoals alles in het leven veranderd alles constant. Maar nu is alles zo overweldigend anders, zo ‘zonder’ die ander… Dit kon jij je niet voorstellen van te voren. Alles is onder je voeten vandaan en je weet even niet meer hoe verder.

En dat is oké. Het even niet meer te weten.

Wanneer je verstrikt raakt in deze ‘sluiers’ zul je je rouwperiode onnodig verlengen. Hierin blijven hangen is een kwelling, want deze ‘sluiers’ beletten je weer ‘voorwaarts’ te gaan. Stappen te zetten. Je uit je bubbel van rouw te laten bewegen. Deze ‘sluiers’ loslaten betekent niet dat je de ander vergeet. Het zorgt er juist voor dat je weer bij de mooie herinneringen komt en weer verbinding voelt met de ander. Op een nieuwe manier. En van daaruit uiteindelijk weer in verbinding komt met jezelf, het leven en de wereld om je heen.

Ben jij in rouw of moet je ergens afscheid van nemen? Voel eens welke sluiers jou omgeven. Welke pijn bescherm je? Wat heb je nodig om dit los te laten?